Dieta sensoryczna (DS)

„Jeśli mam się zając drugą osobą, muszę być w stanie zrozumieć ją i jej świat, tak jakbym się w nim znajdował. Muszę zobaczyć świat jej oczami i to jak ona widzi siebie w tym świecie”.() M. Mayeroff (1971), współpracownik J.Ayres)

1.Co to jest dieta sensoryczna?

Dieta sensoryczna to termin wprowadzony przez P.Wilbarger i oznacza szczegółowy program oddziaływań (ćwiczeń, zabaw, stymulacji m.in. przedsionkowych, czuciowych, słuchowych, podstawowych zasad dotyczących stymulacji, określa czas i intensywność ich wykonywania), który jest opracowywany indywidualnie dla każdego dziecka. Zawiera wskazówki terapeutyczne dotyczące stymulacji zmysłowych w warunkach domowych oraz wskazówki dotyczące środowiska dziecka (przedszkole, szkoła, czas wolny). Dieta sensoryczna podkreśla również jak ważna jest kontrola codziennych sytuacji wokół dziecka pod kątem ilości bodźców sensorycznych oraz jak ważne jest dbanie o porządek dnia oraz przewidywalność sytuacji.

2. Zadania diety?

Zadaniem diety sensorycznej jest wspomaganie terapii integracji sensorycznej, zaspokajanie sensorycznych potrzeb dziecka oraz poprawa funkcjonowania dziecka w środowisku szkolnym, przedszkolnym , domowym. Każdy terapeuta powinien monitorować wykonywanie programu w domu, śledzić jego efekty, trudności, postępy, reakcje dziecka. Dieta sensoryczna ma wspomóc funkcjonowanie dziecka oraz utrwalić efekty terapii.

3. Cel diety sensorycznej (DS)?

Głównymi celami prowadzenia DS. jest promowanie optymalnego poziomu pobudzenia, samoregulacji i organizacji zachowania, redukcja nadwrażliwości sensorycznych oraz umożliwienie uczestnictwa społecznego.

Składowe diety sensorycznej (DS):

Dieta Sensoryczna składa się z kilku elementów, które należy uwzględnić w przypadku każdego pacjenta w sposób indywidualny. W skład DS. wchodzą:

- techniki szczotkowania i kompresji stawów – Kluczowe element diety sensorycznej,

- zestaw aktywności codziennych – przedsionkowo-proprioceptywny powtarzanych regularnie z wysoką częstotliwością,

- zmiany w otoczeniu, adaptacja pomieszczenia etc,

-sprzęt, pomoce umożliwiające realizację potrzeb sensorycznych dziecka.

4. Cele terapii pacjentów hiperreaktywnych i hiporeaktywnych?

Pacjent hiperreaktywny:

1. Zapobieganie sensorycznemu przeładowaniu – obserwować reakcje dziecka,

2. Wspomagać procesy modulacji – aktywności przedsionkowo-proprioceptywne, struktura zajęć, wybór,

3. Dążyć do właściwego poziomu pobudzenia i uwagi – techniki, wyciszające, alert, programy,

4. Wspierać zaangażowanie w otaczającą rzeczywistość.

Pacjent hiporeaktywny:

1. Aktywizować do osiągnięcia właściwego progu pobudzenia/reaktywności sensorycznej -lepsza uwaga skierowana do otoczenia,

2. Dostarczać dodatkowej do wyprodukowania reakcji na otoczenie,

3. Wzmacniać kontakt z otoczeniem,

4. Unikać przeładowania – reakcja odroczona,

5. Obserwacja w kierunku zmiennego typu wrażliwości i reaktywności.

4 . Dieta sensoryczna a trudne zachowania

Również zachowania trudne mogą mieć związek z zaburzeniami modulacji/zaburzeniami sensorycznymi. Wówczas użycie DS. przynieść okresową poprawę funkcjonowania.

Rekomendacje z perspektywy integracji sensorycznej w zakresie pracy nad zachowaniami nietypowymi powinny koncertować się na:

-ustaleniu znaczenia i funkcji zachowania nietypowego dla osoby,

- rozszerzenie repertuaru zachowań,

-budowaniu umiejętności komunikowania werbalnego lub/i pozawerbalnego,

-rozpoznaniu progu reakcji układu nerwowego (próg wysoki, próg niski) i związanej z nim reaktywności,

- diagnozie chorób somatycznych,

- suplementacji (o ile to zgodne z zaleceniami medycznymi) (Wiśniewska, 2015).

5. Efektywność stosowania diety sensorycznej (DS)

Główne efekty stosowania DS. przejawiają się: poprawą uwagi, poprawą organizacji i kontroli zachowania oraz reakcji emocjonalnych. W konsekwencji często pojawia się zmniejszenie się zachowań trudnych. Należy jednak pamiętać, że nieprawidłowo sformułowana dieta czy też niewłaściwe stosowana może przynieść wzrost dezorganizacji zachowania.

6. Budowanie diety sensorycznie – poznanie profilu sensorycznego

Dieta sensoryczna może zlecać wyłącznie certyfikowany terapeuta integracji sensorycznej po rozpoznaniu specyficznych potrzeb dziecka czy osoby dorosłej.

Ustalenie diety sensorycznej powinno odbywać się na podstawie: poznania historii sensorycznej pacjenta, ocenie jego reaktywności na bodźce (należy wziąć pod uwagę bodźce różnych modalności) oraz przeprowadzeniu badań (o ile zachodzi taka możliwość z uwagi na poziom funkcjonowania i komunikacji pacjenta). Diagnozując dziecko należy wziąć pod uwagę czynniki alergiczne.

Efektem przeprowadzenie diagnozy jest wyłonienie profilu sensorycznego oraz

- ustalenie poziom pobudzenia o.u.n.

- określenie pożądanych dla aktywności,

- określenie aktywności, których należy unikać/ ograniczać.

7. Dieta sensoryczna a zaburzenie modulacji

Jedną ze strategii terapeutycznych w przypadku zaburzeń modulacji jest dieta sensoryczna. Jej celem jest utrzymywanie odpowiedniego dla każdej osoby poziomu pobudzenia ułatwiającego codzienne funkcjonowanie. Dieta sensoryczna powinna być realizowana kilka razy dziennie w równych odstępach czasowych. Składowe diety sensorycznej to:

-techniki szczotkowania i kompresji stawów,

-zestaw aktywności codziennych,

-zmiany w otoczeniu, adaptacja pomieszczenia etc.,

-sprzęt, pomoce umożliwiające realizację potrzeb sensorycznych dziecka.

Opracowanie: mgr Kamila Woś-Michalska

Literatura:

1. Ayers, A.J. (1979), Sensory Integration and the Child, Los Angeles: Western Psychological Aervices,

2. Dunn, W. (1994), Performance of Typical Children on the Sensory Profile: An Item Analysis. American Journal of Occupational Therapy 48 (11),

3. Odowska-Szlachcic B. (2012), Terapia integracji sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego. Zeszyt Gdańsk Wydawnictwo Harmonia,

4. Wilbarger P., Wilbarger J. (1991) Sensory defensiveness in children aged 2-12: An intervention guide for parents and other caretakers, Santa Barbara, C.A. Avanti Educational Programs,

5. Wiśniewska M. (2014) Sensorycznego Bruno-Historia chłopca z nadwrażliwością systemów zmysłowych Warszawa, Wydawnictwo Empis,

6. Wiśniewska M. materiały szkoleniowe z konferencji PSTIS 13 maj 2017,

7. Wiśniewska M. (2012) Diagnoza zaburzeń samoregulacji i deficytów integracji sensorycznej Pediatria Polska,

8. Wiśniewska M., (2015a).Zaburzenia modulacji – próba rozumowania klinicznego częściowo w oparciu o model STEP SI T.M. Stackhouse, S. Trunnell, J. Wilbarger, Kwartalnik PSTIS Rok 2015 nr 4,

9. Wiśniewska M. (2015 b), Profil sensoryczny dziecka Gdańsk Pracownia Testów Psychologiczno-Pedagogicznych,